Wat is Contextuele systeemtherapie?

Wat is Contextuele systeemtherapie?

De grondlegger van de contextuele therapie is de Hongaars-Amerikaanse psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy en gaat over de relationele en geschiedkundige context van een familie-systeem. Samen met de visie van de arts en filosoof Helm Stierlin vormt hun gedachtengoed de huidig Contextuele visie. Daarom integreer ik deze elkaar aanvullende Systeemtherapeutische inzichten.

Samenvatting

De Contextuele visie gaat over de familiaire overdracht van de Ethische balans tussen giften en verdiensten. Aan de orde komen thema's als  Rechtvaardigheid, Betrouwbaarheid en Loyaliteit dat nadrukkelijk wordt belicht in een Meer generatie-perspectief. Het vormt een grootboek tussen geven en nemen die inde generaties telkens in balans moet worden gebracht. De Familie-invloeden hebben groot effect op de vorming van onze Identiteit en hoe wij in het leven staan en wat wij onze  volgende generatie meegeven.

De kernbegrippen uit de Contextuele systeemtherapie

De Ethische Balans tussen geven en nemen 

En gaat over Wederkerigheid tussen geven en ontvangen die ethisch in balans moet zijn. Als iemand de ander iets geeft, ontstaat er een recht op ontvangen en als mensen iets niet goed gedaan hadden, zij vanuit een besef van Morele schuld iets wilden doen om de balans tussen geven en nemen weer te herstellen. Dit is de Relationele ethiek.

Het Meer-Generatie perspectief

Deze ethische balans heeft betrekking op meerdere generaties. Zo kan de familie geschiedenis over Schuld en Gerechtigheid generaties terug gaan.

Gerechtigheid

Voorbeeld: De jonge Ambonezen bij de Punt in 1977 streden voor hun ouders om recht te doen, door middel van van een treinkaping. Zij wilden rechtvaardigheid en Eerherstel voor de ouders die gediend hadden in het Nederlands Indische leger en met valse voorwendsels van terugkeer naar hun geboorteland, maar deze belofte kon niet waar worden gemaakt door de Nederlandse regering. Naugy noemt dit “Verworven gerechtigheid”. Hij bedoelt daarmee dat  het onrecht het recht geeft aan de jongere generatie om gerechtigheid op te eisen. Maar vervallen zelf in het aanrichten van onrechtvaardigheid aan de onschuldige burgers die in de trein omkwamen.

Later in de geschiedenis van de Rwandese genocide door de strijd tussen de Hutu’s en de Tutsie’s die elkaar de lichaamsdelen afhakten uit het verworven recht tot gerechtigheid, maar zo opnieuw onrechtvaardigheid  veroorzaakten door massaal te moorden met als gevolg een vicieuze cirkel van onrecht-gerechtigheid.

De vier dimensies

Nagy onderscheidt in zijn contextuele benadering vier dimensies, die de werkelijkheid bepalen:

1. De dimensie van de feiten: gegevenheden van genetische aard, ras, sekse, lichamelijke gezondheid, financiële situatie, werkzaamheden. Hier kan niemand wat aan doen en overkomt je.
2. De dimensie van de psychologie: het intrapsychische van elk mens. Het verwijst naar egokracht, basisbehoeften, afweermechanismen, fantasieën, leerprocessen. Contextuele therapie brengt je met een persoonlijke groei naar een hoger differentiatieniveau en bewustzijn van je identiteit. 
3. De dimensie van de transacties: verwijst naar communicatie- en interactiepatronen, systemen, subsystemen, rolpatronen, macht, coalities enz. Dit is het gebied waarop de relatietherapie en de gezinstherapie zich op richt.
4. De dimensie van de relationele ethiek: Is de rechtvaardigheid van de relatie. Het verwijst naar loyaliteit, betrouwbaarheid, verantwoordelijkheid, de balans van verworven verdiensten en verschuldigd zijn binnen een relatie, dus de ethische implicaties. Dit is bij uitstek het werkgebied van de Contextuele therapie en helpt om tot een zuivere loyaliteit te komen waar jij mee in het reine bent met anderen én met jezelf.

De visie van Helm Stierlin

lees over de kernbegrippen van Helm Stierlin.

Individuatie in verbinding

Een mens heeft een persoonlijke mentale en fysieke ruimte cq. integriteit-grens nodig, maar tegelijkertijd  is ook verbinding nodig met de verzorgers en belangrijke anderen om zich tot een gezond individu te kunnen ontwikkelen. (Individuatie) 

Onder-individuatie

Er is sprake van Onder-individuatie bij Kluwen- gezinnen waarbij de grenzen naar buiten te gesloten blijft, terwijl er binnen het gezin te weinig persoonlijke ruimte is tot individuatie. Stierlin noemt dit  de “Centripetale kracht”. Het kind wordt teveel naar binnen gezogen en vastgehouden in een over-beschermende gezins-sfeer. Zo ontstaat een “Geleende Identiteit” Er is teveel “Wij” en te weinig “Ik”. Het motto is “ Help ik ben bang en zonder jullie hulp kan ik niet overleven”. Dit schept een zichzelf in stand houdende dynamiek van afhankelijkheid-verzorging waardoor een kind "klein" blijft. Het kind ontwikkelt dan vaak angstklachten en lichamelijke klachten waarop de moeder haar zorgbehoefte kwijt kan en zo offert het kind haar individuatie op door als zorg-object haar liefde te geven aan de moeder. en bij dit patroon kiest het als volwassene een beschermende partner  die gaat zorgen en zo herhaalt dezelfde interactie-cirkel zich. Of het kind gaat veel weg om te ontsnappen aan de druk, of moet een conflict en verstoting riskeren. en dit staat haaks op het "Harmonie-model " van de gezinscultuur waarbij conflicten erg vermeden worden, zolang het kind zich maar houdt aan "zoals het hoort". Dit zijn de de impliciete verwachtingen hoe de verhoudingen behoren te zijn. Ik help volwassenen om deze cirkel soms met hulp van een gezonde partner alsnog te doorbreken en eigen levenskeuzen te maken.

 Over-individuatie

Is er sprake van verwaarlozing, uitsluiting en uitstoting cq. Wanneer een kind te vroeg zelfstandig moet worden en ontwikkelt het motto “ Ik kan op niemand bouwen en ik doe het zelf wel”. Stierlin noemt dit de “Centrifugale kracht”. Het kind wordt teveel (soms letterlijk) naar buiten geslingerd. Dit zijn de kinderen die vaak afstand nemen van hun ouders en breken, maar ook een innerlijke strijd kunnen hebben door het dilemma van Loyaliteit. Onder een laag van pseudo-onverschilligheid zit dan vaak veel verdriet over het gemis van de ouderliefde. Als dit loyaliteits-dilemma onderdrukt wordt en niet verwerkt wordt in therapie, dan kan de cirkel zich in de volgende generatie weer herhalen. De ouder heeft een kort lontje en is geneigd dit op het kind af te regeren, het kind wordt lastig en de ouder stoot het kind telkens af. Omdat de ouder als kind niet voldoende heeft ontvangen is deze gerechtigd en ook niet in staat om weer genoeg liefde aan het kind te geven. 

Maar door een rationele overlevingsdrang ontwikkelt een kind een pseudo-volwassen houding, maar blijven de kinderlijke emotionele behoeften onvervuld én leert het kind niet om vertrouwen te hebben in anderen. 

Delegatie

Het relationeel perspectief van erfenis en verdiensten gaat over het doorgeven van morele opdrachten aan meerdere generaties Het kind krijgt een opdracht om een bepaalde rol te gaan vervullen en iets waar te maken, of te mislukken. Ieder kind krijgt Impliciet een levensopdracht van de ouders mee. Gezonde opdrachten zijn “ Wij houden van je en gunnen je alle goeds. En ouders schrijven eigenschappen toe waarop een kind een bepaalde levensrichting op wordt gestuurd en een levensmissie meekrijgt. bv.” Jij bent de oudste zoon en jij moet de familie leiden, “ Na mijn dood moet je voor je moeder verzorgen “We denken dat jij een goede arts zou kunnen worden en dan ga je net als tante X naar Africa om daar te helpen”. “Jij kan het en we vertrouwen je deze ontwikkelingsstappen naar zelfstandigheid toe”. 

De Roulerende rekening en het volste recht

Het gaat echter fout als de opdracht destructief is. “ jij kan het toch niet, want je bent een waardeloze vent. Je gaat je oom achterna (in detentie). Tot aan je bent mijn zoon niet. Dit kan weer het destructief recht oproepen, waardoor de zoon zichzelf waardeloos en slecht vindt en inderdaad door dezelfde levenskeuze bewijst dat hij niet deugt en uiteindelijk in detentie komt. De cirkel is bewezen rond. Hoe kan de zoon van deze zoon dan verder in zijn leven? 

Wederkerigheid

Dit gaat goed als de familie elkaar in de generaties positief bevestigt en respect toont. Maar als er afwijzing is of familieleden afgewezen en buitengesloten worden, dan ontstaat weer de kans op een destructieve cirkel.

De effecten van Contextuele therapie?

• Contextuele therapie helpt je bewust te zijn van jouw rol in de familiaire verhoudingen en bied je nieuwe keuzemogelijkheden om je anders te verhouden tot je eigen geschiedenis en tot verschillende familieleden
• Contextuele therapie bied een veilige therapeutische context waar je zonodig kunt rouwen over het verlies van datgene wat je niet gekregen hebt en waar je mogelijk wel recht op had, maar bied nadrukkelijk Groeikansen door zelfreflectie te stimuleren en die je in de gelegenheid stelt om hernieuwde besluiten te nemen over hoe jij de familieverhoudingen wil wijzigen 
• en werkt bevrijdend doordat je beklemmende loyaliteiten doorbreekt.
• door gezondere grenzen te ontwikkelen en toch waar mogelijk in verbinding kunt blijven met je familie
• zo kun je een persoonlijke groei doormaken door beter bij jezelf te blijven, jezelf door nieuwe inzichten naar een hoger differentiatie-niveau te brengen en je meer authentiek te ontwikkelen
• en verrijk je je sociale leven doordat je de tools ontwikkelt om bewuste keuzen te maken zodat je niet opnieuw met jezelf in een loyaliteitsconflict komt