Is mijn partner autistisch of een narcist?

Autistische partner of narcistische persoonlijkheid?

Regelmatig krijg ik de vraag van de partners: “ Heeft mijn man / vrouw autisme of is hij / zij een narcist?”. Onder deze vraag zit vaak een complexe en dringende hulpvraag met veel onzekerheid en twijfel over de voortzetting van de relatie. Aanleiding tot het zoeken naar hulp is het gevoelde gebrek aan wederkerigheid in intimiteit en gebrek aan invoelend vermogen. En gedrag dat als manipulatief wordt ervaren. Mijn hulp wordt vaak ingeschakeld als de kinderen psychische klachten en/of gedragsproblemen ontwikkelen. De hulpvraag is dan "Wil ik doorgaan met de relatie? En als ik doorga, hoe dan? In dit artikel geef ik de eerste voorzichtige antwoorden op hoe je nu precies het gedrag van je partner kunt begrijpen en hoe je het onderscheid tussen autisme en een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunt maken. En ontdek de verwarring van overeenkomsten, hoe je deze beter kunt onderscheiden en de grote verschillen tussen autisme en narcisme.

Waarom die verwarring tussen autisme en een narcistische persoonlijkheidsstoornis?

De verwarring zit vooral in de “schijnbaar logische” vergelijking met het gedrag tussen mensen met autisme en narcisme. Omdat iemand met autisme zich net als een narcist minder goed of zeer slecht  kan verplaatsen in de partner en de kinderen en botte gevoelloze opmerkingen kan maken en heftig agressieve ontladingen kan hebben. Terwijl het zelfinzicht over het effect van dit gedrag op de ander heel beperkt kan zijn. En daardoor zeer gevoelloos kan overkomen. Een goed gesprek hierover is niet mogelijk. Het wederzijds begrip ontbreekt! Zo kan het zijn dat jij na een incident dagen van streek bent, terwijl je partner de andere dag kan reageren alsof er niets gebeurd is.  Dan voel je je totaal niet begrepen, terwijl je partner niet begrijpt waarom jij zo afstandelijk reageert. Door dit onbegrip voelen partners zich vaak intens eenzaam en niet begrepen. 

Echter de intenties tussen een mens met autisme en een narcist zijn totaal anders. Hoe kun je dit verschil onderscheiden?

Autisme is een complex beeld

Autisme is complex 

Er is geen complexer en gedifferentieerder beeld dan autisme. Daarom noemt men het tegenwoordig in de DSM een Autisme-Spectrumstoornis. De ene mens met autisme is zeker de ander niet! Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel mensen in verwarring raken over wat er nu met de partner aan de hand is. Graag belicht ik een aantal specifieke verschillen die houvast geven over wat er speelt in jouw relatie. 

Intelligentieverschillen bij autisme

Zo is de intelligentie vaak zeer disharmonisch op deelgebieden en de karakterologische verschillen kunnen groot zijn. Zo kan bij de oude diagnose "Asperger" de intelligentie en de taalontwikkeling uitstekend zijn of vaak boven gemiddeld tot hoog-intelligent, maar is het invoelend vermogen beperkt en schieten sociale vaardigheden tekort. De sociale contacten geven vak zeer veel interne spanning. En deze worden dan ook vermeden door zich terug te trekken. Stapelt de spanning zich van binnen op, dan kan iemand ook heftig exploderen. Onder autisme zit vaak juist een hoog sensitief mens. De verwarring zit‘m vooral in de grillige gedragspatronen bij autisme zoals bij PDD-NOS met gedrag dat kan lijken op narcisme. Maar heeft een geheel andere oorzaak en intentie dan bij een narcistische partner. De relationele dynamiek is totaal anders en voelt ook heel anders dan bij een narcistische partner; Zo kun je een warm gevoel behouden bij een autistische partner “ Ik weet dat hij dit niet expres doet”. Terwijl je bij een narcistische partner continu het gevoel hebt dat je op je hoede moet zijn voor een volgende, manipulatie of vernedering. De relationele gevoelstemperatuur is dan ook een belangrijke thermometer voor jezelf om het onderscheid te kunnen maken.

Voorbehoud : Onderstaand onderscheid is uitsluitend een gegeneraliseerd kader om de verschillende gedragspatronen wat beter te kunnen onderscheiden, maar voldoet zeker niet aan de uniciteit van elk individu met autisme of Narcisme!

Het introverte geremde type met autisme

In de praktijk zie ik zeer verschillende uitingsvormen bij autisme. Van een stil sensitief, schuchtere en psychomotorisch geremde partner. Star denkend en rigide in eigen overtuigingen, met soms dwangmatige trekken tot aan OCD (dwangstoornis) toe. Iemand met een introverte vorm van autisme kan van binnen veel spanning opbouwen zonder dat je daar als partner erg in hebt. Een man komt vermoeid van zijn werk en moet zich eigenlijk even terug kunnen trekken, maar wil aan de eisen van het gezinsverband voldoen. Maar door overprikkeling explodeert deze plots. Waardoor niemand daar wat van begrijpt! En als deze agressieve ontladingen regelmatig voorkomen dan geeft dit veel emotionele schade in de relatie. Mensen met hoger autisme weten wel dat zij tekort schieten in hun sociaal-emotionele bagage. Zo hoor ik vaak van de stille onmacht en lijdensdruk, niet te kunnen voldoen aan de wensen van de partner en het gezin. Uit een grote onmacht komt ook wel eens automutilatie voor ( zelfverwonding door zichzelf met het hoofd of een vuist tegen de muur te slaan) of sombere en suïcide gedachten. Iemand met autisme kan lijden onder het eigen tekort terwijl de lijdensdruk bij een narcist totaal ontbreekt.

Het drukke ontremde type met autisme

Of juist een ontremde ADHD type met veel drukte en botheid tot scheldpartijen toe. En een beperkte sociale inschatting in het effect van het eigen gedrag op anderen. Zo ontmoette ik eens een stel waarvan de autistische man zijn personeel ongenadig uitschold, terwijl de partner het aan de keukentafel weer recht praatte. Zijn trouwe medewerkers wisten inmiddels wel hoe hij kon reageren en namen dit inmiddels met een korrel zout. En keken hier doorheen. Want zij zagen ook zijn goede kanten.

Relatieproblemen bij autisme

Relatieproblemen zijn dan ook onvermijdelijk. Regelmatig zie ik het verdriet en de machteloosheid bij beide partners met de sterke wens tot een stabiele en liefdevolle relatie. Dit lijdt vaak tot heftige frustraties bij beiden die niet uitgepraat kunnen worden. Vaak zijn er ook problemen in de intimiteit en de seksuele relatie. Toch is ondanks alles het gevoel van wederkerigheid en liefde nog in tact. De liefde en warmte is er wel, maar de communicatie moet duidelijker worden. Daarom kan relatietherapie bij een autistische partner echt heel helpend zijn.

Ieder mens is uniek en autisme is bij ieder mens anders

De verschillen tussen autisme en narcisme

Verschillen in de oorzaak en in de relatiedynamiek 

Autisme is een erfelijk belaste, vroege ontwikkelingsstoornis met een achterstand op het gebied van de emotionele en de sociale ontwikkeling met vaak grillige verschillen in het intelligentieprofiel (disharmonisch profiel). Autisme is erfelijk en je ziet dit vooral in de mannelijke lijn herhalen. Hoewel er tegenwoordig meer aandacht is voor vrouwen met autisme. Zo kan je schoonvader en diens vader zichtbaar trekken hebben van autisme, maar kan ook in de vrouwelijke lijn opvallen. Mensen met autisme zijn over het algemeen heel voorspelbaar en eerlijk én zeer betrouwbare mensen. “Afspraak is afspraak en daar hou je je toch aan”! Zij handelen vanuit een rationele logica, die soms ook nogal eens bijzonder is. Mensen met autisme gedragen zich elders over het algemeen niet anders dan thuis. “ What you see is what you get”. Heftige agressieve reacties zijn bij autisme meestal het gevolg van opgebouwde spanning ( reactief) en niet als levendig spel van uitdaging, zoals bij narcisme ( berekenend en manipulatief).  En de relatietemperatuur is van een heel andere orde dan bij een relatie met een narcist.

Narcisme heeft toch vaak een sociale opvoedingsachtergrond en kenmerkt zich door doelbewuste emotionele manipulatie van de partner dat het zelfvertrouwen ondermijnt, de partner sociaal isoleert en afhankelijk maakt. Het komt meestal bij mannen voor maar ook bij vrouwen en de relatiethema's zijn " macht en manipulatie". Ook de ouder-kind interactie kan zeer beschadigend zijn en dit is vaak het moment waarop vrouwen hulp vragen. Vaak met veel vertwijfeling " Zie ik het nu wel goed. Ligt het niet aan mij?"  De Narcist gaat een strategische coalitie aan met één kind tegen een ouder. Of het ene kind wordt vereerd ( voorgetrokken, meer verwend, speciaal gemaakt) en het andere kind als mindere beschouwd,  gepest, vernedert en achtergesteld. De coalitie-strategie met het kind wordt zo een subtiel machtsspel dat iedereen in de tang houdt. Dit veroorzaakt grote sociaal emotionele schade bij het kind en de partner in het zelfbeeld en de autonomie ontwikkeling van het kind. En de partner blijft zo  in een afhankelijk positie en zit klem in de zorg voor de kinderen en blijft uit bescherming voor de kinderen in de relatie. Maar het tegendeel is het effect! Met deze opvoeding krijgen kinderen ook een verkeerd beeld over man/vrouw verhoudingen en zij ontwikkelen een slecht zelfbeeld en zijn onzeker en sociaal introvert, of zij identificeren zich juist met de narcistische ouder en doen hetzelfde met moeder (dubbele onderdrukking), met het andere broertje of zusje en met leeftijdgenoten. (generationele-overdracht). Dit alles teneinde de macht over de relatie te behouden. Narcisten kan 2 gezichten hebben. Naar de buitenwereld kunnen zij zich zeer voorbeeldig presenteren. Als sensitieve, (overdreven) attente en warm betrokken mensen. Kun jij je nog jouw eerste ontmoeting met zijn/ haar charmante en warme veroveringskunsten herinneren? En daarna de grillige manipulaties in de verkeringstijd. En als je het uitmaakte hoe hij/ zij je vervolgens kon stalken of dreigen met suïcide om de relatie weer goed te maken? Totdat jij weer toegaf. ( Het krachtenspel om de macht over de relatie) Omdat je je toch weer gevlijd voelde door zijn/ haar charme met precies die gevoelige kanten die jij altijd zo graag in hem/ haar wilde zien? En hoe de relatiecyclus zich dan weer van voor af aan herhaalde? Nadat je overstag gaat om samen te wonen, of als je eerste kindje geboren is, dan slaat de stemming plots om en mag je ineens niet meer zo vaak naar je familie en vrienden of worden zij zwart gemaakt teneinde je sociaal te isoleren van belangrijke mensen waar je steun aan hebt. Zo raak je steeds meer sociaal geïsoleerd en kwetsbaar in je zelfbeeld en zit je gevangen (hersenspoeling). Duidelijk is dan wie de macht in de relatie heeft. Het narcistische gedrag wordt in de schoenen geschoven van de partner (externaliseren) waarop de narcist het recht opeist om door te gaan met de machtspelletjes. Slot van het liedje is altijd: " Het is jouw schuld dat hij zich zo gedraagt, zij niet met je wil vrijen".  En hopelijk kun je op een helder moment nog denken  “ Ben ik nou gek of mijn partner?”. Maar om de goede vrede te bewaren trek je maar weer het boetekleed aan en ga je weer in het gareel. Vaak vangen vrouwen veel op tussen de narcistische partner en de kinderen om de emotionele schade voor de kinderen zo beperkt mogelijk te houden. Een partner met autisme heeft geen flauw idee van dit manipulatiespel en is hier eenvoudig weg niet toe in staat. Zijn / haar doel is om even met rust gelaten te worden en juist behoefte aan minder ( innerlijke) spanning.

Ik hoop dat je in deze uitleg uit de alledaagse praktijk wat antwoorden hebt gevonden op je vragen.  Overleg gerust eens over jouw persoonlijke situatie en ik maak je een stuk wijzer en daadkrachtiger!